Osiedle Podwawelskie dawniej i dziś
Szanowni Państwo,
Drodzy uczniowie,
W związku z jubileuszem 50 – lecia Szkoły Podstawowej Nr 25 w Krakowie zapraszam Państwa do podróży w przeszłość i odkrycia tajemnic jakie kryje w sobie osiedle Podwawelskie.
Poniżej znajdą się informacje, artykuły i linki do stron internetowych, które pozwolą Wam znaleźć odpowiedź na następujące pytania:
- Skąd pochodzi nazwa ulicy Komandosów?
- Co oznacza słowo Ludwinów?
- Czy to prawda, że osiedle Podwawelskie miało nosić nazwę osiedle Tysiąclecia?
- Czy patron naszej szkoły ma coś wspólnego z Kościołem Matki Boskiej Fatimskiej?
- Czyj pomnik znajduje się na osiedlu Podwawelskim?
- Skąd wzięła się „ciuchcia” na placu zabaw?
- Co wspólnego ma Hotel Forum z Klubem Sportowym „Garbarnia”?
Zapraszam do lektury i wspólnego odkrywania historii.
mgr Katarzyna Wrońska
Osiedle Podwawelskie
Osiedle Podwawelskie wchodzi w skład Dzielnicy VIII Dębniki. Budowę osiedla rozpoczęto w latach 60 – tych XX wieku (1967-1972). Osiedle liczy ok. 10 tys. mieszkańców i zajmuje obszar o powierzchni ok. 90 ha. Osiedle rozciąga się po zachodniej stronie Wisły. Kształtem przypomina prostokąt ograniczony ulicami: Konopnickiej od wschodu, Dworską i Wierzbową od północy, Kapelanka od zachodu oraz doliną Wilgi od południa.
Więcej na stronach internetowych:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Osiedle_Podwawelskie
https://szlakmodernizmu.pl/baza-obiektow/osiedle-podwawelskie/
Ulice osiedla Podwawelskiego - pdf
Kościół Matki Boskiej Fatimskiej
W 1980 r. erygowano parafię Matki Bożej Fatimskiej, a w latach 1983-98 wzniesiono kościół (wg proj. M. Grabackiej, wnętrze przy współpracy S. Dousy). Architektura kościoła wynika z ukształtowania jego wnętrz. Od strony zachodniej ściana kościoła przekształca się w wysoki 35 metrowy krzyż. Do kościoła prowadzą trzy wejścia. Z ulicy wierni wchodzą do jego wnętrza kładkami, które mają przypominać mosty zwodzone. Kościół powstał na miejscu dawnego fortu kościuszkowskiego i późniejszego Punktu oporu Stp III Ludwinów. W południowo-zachodniej części kościoła znajduje się dzwonnica, a w niej trzy dzwony: największy - "Matka Boża Fatimska", średni - "Św. Bartłomiej Apostoł" i najmniejszy - "Jan Paweł II". Wnętrze kościoła górnego ukształtowano jako jedną przestrzeń, od góry zamkniętą dachem o czterech płaszczyznach spadku, wychodzących z centralnego krzyża. Ołtarz główny wykonany jest z białego marmuru, zaś jego nastawa ma kształt stylizowanego liścia dębu. W centralnej części nastawy znajduje się figura Matki Bożej Fatimskiej (1995 r.). Pod figurą, w centralnej części ołtarza, mieści się tabernakulum, zaprojektowane i wykonane przez prof. S. Dousę (1995 r.).
Tekst zaczerpnięto ze strony internetowej parafii
https://podwawelskie.pl/historia-parafii/
Więcej o Twierdzy Kraków i Punkcie oporu Stp III Ludwinów
http://kaponiera.pl/2/stiii.html
Kościół św. Bartłomieja
Ten niewielki barokowy kościół wzniesiony na granicy Ludwinowa i Zakrzówka zaprojektował w 1694 r. Mikołaj Grabiański, architekt i sekretarz króla Jana III Sobieskiego. Pierwotnie była to kapelania na folwarku należącym do rodziny tegoż architekta. W 1896 r. dobudowano kruchtę. Tu została odprawiona ostatnia rezurekcja kard. Karola Wojtyły przed wyjazdem na pamiętne konklawe w 1978.
Tekst zaczerpnięto z książki K. Jakubowski, Spacerownik po dzielnicy VIII Dębniki. Od Ludwinowa po Sidzinę, Wyd. Centrum Młodzieży im. dr. H. Jordana, Kraków 2020
Kaplica św. Trójcy
Kaplica pod wezwaniem św. Trójcy znajduje się u zbiegu ul. Dworskiej i Twardowskiego. Stanęła ona w 1876 r. w miejscu zrujnowanej, otoczonej murem znacznie starszej barokowej jeszcze budowli. Każdego roku w maju odprawiane są tu - pośród przynoszonych przez mieszkańców Zakrzówka świeżych kwiatów - wieczorne nabożeństwa.
Tekst zaczerpnięto z książki K. Jakubowski, Spacerownik po dzielnicy VIII Dębniki. Od Ludwinowa po Sidzinę, Wyd. Centrum Młodzieży im. dr. H. Jordana, Kraków 2020
Kapliczka zwana słupem dębnickim
Jest to jedna z najstarszych krakowskich kapliczek przydrożnych i przykład tzw. latarni umarłych. Kapliczka ta stanęła na granicy Dębnik i Zakrzówka prawdopodobnie na początku XVII wieku. Była jedną z wielu kapliczek stawianych w tamtym okresie na drodze do opactwa tynieckiego. Szczątki latarń umarłych zachowały się w postaci podobnych kapliczek w Pychowicach, Kostrzu, Skotnikach i w samym Tyńcu. Latarnie takie stawiano zarówno w czasach średniowiecza, jak i później na rozstajach dróg, a także w sąsiedztwie szpitali i cmentarzy. Światło latarni umieszczonej na szczycie słupa, pod samym daszkiem, miało wskazywać drogę błądzącym, bronić przed upiorami i wzywać do modlitwy za zmarłych. Zapewne dopiero w początkach XIX wieku na miejsce zapalanej co wieczór wciąganej na sznurze latarni wstawiono figurkę Chrystusa frasobliwego. Obok zachowanej przy kościele św. Mikołaja gotyckiej latarni umarłych figura ta jest bodaj najciekawszą w Krakowie i okolicy.
Tekst zaczerpnięto z pozycji K. Jakubowski, Spacerownik, Ludwinów, Zakrzówek, Dębniki, [w:] Spacerownik Krakowski, red. J. Lewiński, K. Myślik, Wyd. AGORA SA, Inowrocław 2009
Więcej na stronie internetowej:
https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%82up_d%C4%99bnicki
Dwór Batków
Posiadłość Teresy i Józefa Batków wzniesiona w 1894 r. (datę tę wraz z inicjałami małżonków upamiętniono w kunsztownej ślusarce balkonu). Budynek zdobi umieszczony na fasadzie wizerunek orła i szabli - często spotykany w tamtych latach symbol niepodległościowy - oraz płaskorzeźba przedstawiająca św. Rodzinę. Obok stoi parterowy budynek dawnej karczmy.
Tekst zaczerpnięto z książki K. Jakubowski, Spacerownik po dzielnicy VIII Dębniki. Od Ludwinowa po Sidzinę, Wyd. Centrum Młodzieży im. dr. H. Jordana, Kraków 2020
Urząd Akcyzowy Zakrzowiecki
Oryginalny parterowy budynek z czerwonej cegły (ul. Twardowskiego 45). Jak głosi zachowany na fasadzie napis, to dawny Urząd Akcyzowy Zakrzowiecki, czyli jedna z najlepiej zachowanych i najstarszych krakowskich rogatek (ok. 1909 r.). W latach 1892 – 93 wybudowano w tym miejscu Ostróg bramny Zakrzówek jako część Twierdzy Kraków. W późniejszym czasie wzniesiono budynek urzędu akcyzowego. Ostróg został rozebrany po 1968 roku, natomiast budynek urzędu akcyzowego zachował się i pełnił funkcje mieszkaniowe. Obecnie znajduje się tu bistro Pan Twardowski.
Tekst zaczerpnięto z książki K. Jakubowski, Spacerownik po dzielnicy VIII Dębniki. Od Ludwinowa po Sidzinę, Wyd. Centrum Młodzieży im. dr. H. Jordana, Kraków 2020 oraz strony internetowej Twierdza Kraków – http://kaponiera.pl/2/ostrogzakrzowek.html
Pomnik Marii Konopnickiej
Pomnik poetki został odsłonięty na osiedlu Podwawelskim w 1986 roku. Autorem pomnika jest Antoni Hajdecki. Obok pomnika stoi obelisk. Widnieje na nim napis
„Sercem ojczystych
progów strzeż
Serce w ojczystych
ścianach złóż”.
Jest to fragment „Pieśni o domu” Marii Konopnickiej.
Maria Konopnicka - poetka, pisarka dla dzieci i młodzieży. Autorka utworów dla dzieci: „O krasnoludkach i sierotce Marysi”, „Na jagody”, „Stefek Burczymucha”.
Więcej informacji o rzeźbiarzu znajdziecie na stronie Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie - https://rzezba.asp.krakow.pl/wydzial/pedagodzy/dawni-profesorowie/prof-antoni-hajdecki/
Centrum Kongresowe ICE Kraków
International Conferences and Entertainment tak brzmi pełna nazwa obiektu w języku angielskim. Jest to wielofunkcyjny obiekt, w którym odbywają się konferencje, kongresy, koncerty, wystawy i spektakle. Twórcami koncepcji urbanistyczno – architektonicznej została krakowska pracownia Krzysztof Ingarden, Jacek Ewý Architekci sp. z o.o. wraz z japońskim konsultantem projektowym Arata Isozaki & Associate z Tokio. Budynek został otwarty w 2014 roku.
„Aluminiowy dach, widoczny w całości z tarasu wawelskiego, ma formę kaskad spływających w kierunku Wisły, co zmniejsza wizualnie skalę budynku od strony bulwarów i Starego Miasta. Elewacje budynku są kompozycją szkła, ceramiki i aluminium. Pełne przeszklenie zastosowano od strony wschodniej w celu otwarcia widoku na miasto, zaś boki i tył budynku tworzy kompozycja płytek ceramicznych w kolorach odpowiadających kolorystyce wnętrza – a więc czerwieni nawiązującej do sali głównej, koloru grafitowego Sali drugiej, bieli foyer i srebrzystego aluminium, którym wykończony jest dach. W zamyśle autorów taka wieloelementowa i kolorowa kompozycja ma odzwierciedlać ruch i dynamikę rozwijającej się na prawym brzegu Wisły dzielnicy Dębniki, która dopiero w 1909 roku znalazła się w granicach Krakowa”.
Krzysztof Ingarden
[w:] ICE Kraków Congress Centre, red. G. Słącz, K. Ingarden, Wyd. Krakowskie Biuro Festiwalowe, Kraków, 2014
Więcej o autorach koncepcji na stronie internetowej WWW.culture.pl - https://culture.pl/pl/tworca/ingarden-ewy-architekci
Badania archeologiczne nowożytnego cmentarza na terenie budowy Centrum Kongresowego przy
ulicy Jana Bułhaka na Dębnikach w Krakowie, Emil Zaitz, Grażyna Zaitz, Michał Zaitz (Plik pochodzi ze strony Muzeum Krakowa)
Stadion RKS "Garbarnia"
Na terenie Ludwinowa, od roku 1921 roku, działał Robotniczy Klub Sportowy "Garbarnia". Pierwotnie klub prowadziła działalność pod nazwą "Lauda". Po objęciu nad nim patronatu przez Polskie Zakłady Garbarskie zmienił nazwę. W 1926 roku, na działce dzierżawionej od Józefa i Teresy Batków przy ul. Barskiej 73, zbudowano stadion piłkarski z krytą trybuną mogącą pomieścić kilka tysięcy widzów. W roku 1931 klub zdobył mistrzostwo Polski, niestety później nastały dla niego zdecydowanie trudniejsze czasy. W latach 70 – tych XX wieku nie miał własnej siedziby i korzystał z gościny na obiektach KS Korona. Dziś ma swój stadion nieopodal, w sąsiednim Podgórzu (ul. Rydlówka 23)
Tekst zaczerpnięto z książki K. Jakubowski, Spacerownik po dzielnicy VIII Dębniki. Od Ludwinowa po Sidzinę, Wyd. Centrum Młodzieży im. dr. H. Jordana, Kraków 2020
Więcej informacji na stronie internetowej klubu – https://garbarnia.krakow.pl/
Hotel Forum
Budowa hotelu rozpoczęła się w 1978 roku. Głównym projektantem był Janusz Ingarden. Budynek stanął w miejscu wyburzonego stadionu RKS „Garbarnia” oraz dwóch ulic: Retmańskiej i Wilga. Stawianie szkieletu hotelu trwało zaledwie półtora roku. Pozostałe lata zajęło zakładanie instalacji i wykańczanie wnętrza. Wszystkie prace spełniały następujące standardy: wszechobecna elektronika, klimatyzacja w każdym pomieszczeniu, osobne linie telefoniczne, drzwi na fotokomórkę, kasy i drukarki obsługiwane za pomocą magnetycznych długopisów. Dodatkowo w hotelu był dwupoziomowy parking, kort tenisowy, minigolf, Peweks i butiki. Hotel posiadał 278 pokoi (535 łóżek), sześć sal konferencyjnych. Jego oficjalne otwarcie nastąpiło w 1989 roku. Hotel otrzymał cztery gwiazdki i został wpisany do sieci Inter Continental. W czasach świetności w Hotelu Forum rezydowali: Georg Bush senior, Vaclav Havel, Steven Spilberg czy Lech Wałęsa.
Tekst zaczerpnięto z artykułu Dawida Hajoka pod tytułem Niewygodny relikt krakowskiego modernizmu [w:] Gazeta Wyborcza, 16 listopada 2007, Tematy na piątek
Więcej o budowie Hotelu Forum na stronie Szlak Modernizmu – https://szlakmodernizmu.pl/baza-obiektow/hotel-forum/
"Ciuchcia"
Wąskotorowa lokomotywa Wls40-761 znajduje się na jednym z placów zabaw na osiedlu Podwawelskim. Wcześniej lokomotywa używana była w zakładach Sodowych "Solvay" w Krakowie Łagiewnikach.
Więcej informacji na stronie Wolnej encyklopedii, społecznym archiwum transportu szynowego – link
https://enkol.pl/Tabor:Lw-00081
Kanał spławny i most Retmański
Dzisiejsze "sztywne" koryto Wilgi przecinające Ludwinów to tzw. kanał spławny, budowany od lat 30. XX wieku, a ukończony już w czasie okupacji hitlerowskiej. Dawniej, nieco poniżej Skałki, uchodziła do Wisły malowniczo meandrująca Wilga. Jej dawne koryto zasypywano partiami, a trwało to aż do początku lat 60.
Most Retmański to kamienny most w krakowskim Ludwinowie na rzece Wildze, tuż przy jej ujściu do Wisły. Znajduje się na przedłużeniu ul. J. Długosza, łącząc Bulwar Wołyński z Bulwarem Podolskim.
Most został zbudowany w 1938 roku jako element niezrealizowanego kanału Śląsk – Kraków. Jego nazwa, ustanowiona w 1991 r., nawiązuje do funkcji retmana – starszego flisaka kierującego spływem i odpowiedzialnego za stan i transport .
Tekst zaczerpnięto z pozycji K. Jakubowski, Spacerownik, Ludwinów, Zakrzówek, Dębniki, [w:] Spacerownik Krakowski, red. J. Lewiński, K. Myślik, Wyd. AGORA SA, Inowrocław 2009 oraz strony internetowej WWW.polska-org.pl – link
https://polska-org.pl/8949695,Krakow,Most_Retmanski.html
